Prostota
Religię apostolską cechowała przede wszystkim skromność. Nie było nawet śladu przepychu, okazałych świątyń, misternych ołtarzy, bogatych szat, całej skomplikowanej liturgii i ceremonii. Życie wiernych nie skupiało się wokół rytuałów, lecz polegało na rzeczywistym naśladowaniu Jezusa. Zamiast w świątyniach, spotykano się w skromnych domach modlitwy. Nie było tam żadnych relikwii, świętych obrazów, figur. Nie praktykowano umartwiania się i pielgrzymowania do tzw. miejsc świętych; wręcz odwrotnie ― chrześcijaństwo było radosne, zgodnie ze słowami apostoła Pawła: „Radujcie się w Panu zawsze; powtarzam, radujcie się” . Najważniejsza była praktyka dnia codziennego i służba dla innych. Do społeczności Kościoła nie wstępowało się tuż po urodzeniu, lecz z wolnego wyboru, a decyzję podejmowano w wie-ku dojrzałym i z pełną świadomością. Nie było podziału na kapłanów i laikat, nie było zakonów ani osób z obowiązku bezżennych. Życie duchowe polegało na osobistej więzi z Jezu-sem, bez pośrednictwa ludzi i pieniędzy. Datki nie miały żadnego znaczenia w otrzymaniu łaski Boga.

Codzienne życie
Apostołowie zachęcali innych nie tyle do zmiany wyznania, co raczej do zmiany życia. Mówili o porzuceniu grzechu, który oddala człowieka od Boga. Nieznane było pojęcie: praktyku-jący, bo wiara równała się praktykowaniu, stosowano się do słów apostoła Jakuba, że „wiara, jeśli nie ma uczynków, martwa jest sama w sobie” . Chrześcijan nazywano świętymi z uwagi na styl ich życia ― nawróceni nie kradli, nie wszczynali sporów (choć zdarzały się przypadki kłótni, ale były szybko zażegnywane), nie oszukiwali. Znani byli z zaangażowania na rzecz innych, bezinteresownej pomocy, karmili głodnych, pocieszali strapionych. Zwracała uwagę zasada braterstwa, równości i miłości. Nie miały znaczenia narodowość, kolor skóry czy status społeczny. By pomóc potrzebującym, sprzedawano nawet całe majątki. Zgodnie z zaleceniem apostoła Pawła, chrześcijanie starali się zajmować tylko tym, „co prawdziwe, co poczciwe, co sprawiedliwe, co czyste, co miłe, co chwalebne, co jest cnotą i godne pochwały” .

Zasada zbawienia
Wierzono, zgodnie z nauką Jezusa i apostołów, że wszyscy są grzeszni i podlegają karze śmierci, bo „zapłatą za grzech jest śmierć” . Nie ma ludzi bez grzechu i ludzi nieomylnych. Od kary uwalnia śmierć Jezusa. Zbawienie jest darem Bożym uwarunkowanym wiarą, czyli szczerym przyjęciem tego daru. Znakiem przyjęcia zbawienia jest świadomy akt chrztu , a owocem nawrócenia ― dobre uczynki. Grzechy były wyznawane bezpośrednio Bogu (tzw. spowiedź serca, w przeciwieństwie do usznej), bez udziału pośredników, a warunkiem ich wybaczenia była szczera skrucha .

Przykazania
Dekalog był fundamentem postępowania i regulował moralne zasady współżycia między-ludzkiego oraz relacje człowiek–Bóg. Znany był w oryginalnej formie, bez żadnych poprawek, tak jak zapisano go w 20. rozdziale Księgi Wyjścia. Nie do pomyślenia była ingerencja człowieka w Prawo Boże, nawet apostoła ! Pierwsi chrześcijanie, zgodnie z II przykazaniem, nie uznawali kultu wizerunków i, zgodnie z IV przykazaniem, święcili sobotę ― siódmy dzień tygodnia ― jako pamiątkę stworzenia i dzień odpoczynku .

Obrzędy
Pierwsi chrześcijanie znali trzy obrzędy ustanowione przez Chrystusa: chrzest, komunię (Wieczerza Pańska) i poprzedzające ją umywanie nóg (obrzęd pokory). Miały one charakter symboliczny i pamiątkowy. Obrzędów tych nie traktowano jako sakramentów zjednujących łaskę. Wieczerzę przyjmowano pod dwiema postaciami ― chleba i wina, symbolizującymi umęczone ciało Jezusa i Jego przelaną na krzyżu krew. Nie uczono o rzeczywistej obecności Boga w sakramencie. Chrzest traktowano jako pamiątkę śmierci i zmartwychwstania Jezusa oraz symbol nowego życia w Chrystusie .

Umarli
Zachowywano naukę Jezusa i apostołów, zapisaną już w Starym Testamencie , dotyczącą śmiertelności człowieka i jego niepodzielności jako ciała, umysłu i ducha. Wierzono w zmartwychwstanie dopiero przy powtórnym przyjściu Chrystusa. Śmierć traktowano jako rodzaj snu, z którego obudzi człowieka Bóg. Dlatego chrześcijanie „nie smucili się losem tych, którzy zasnęli, jak ci, którzy nie mają nadziei” . Ponieważ nie wierzono w odrębne życie duszy po śmierci ciała, nie modlono się za umarłych ani ich nie wzywano. Nie modlono się do żadnych nieżyjących bohaterów wiary, proroków, czy patriarchów. Nie powierzano zborów i ludzi nikomu poza Chrystusem, według słów Psalmu 23: „Pan jest pasterzem moim”. Opoką był dla pierwszych chrześcijan Bóg, tak jak przedstawia to Pismo Święte .

Organizacja
Każdy zbór działał w porozumieniu z apostołami, a na jego czele stał tzw. starszy (biskup) . Pomagał mu diakon, który opiekował się ubogimi . Przywódcy byli wybierani spośród tych członków zboru, którzy wykazywali wysoki poziom moralny i duchowy. Mieli prawo się że-nić  i mogli być odwołani ze swych stanowisk, jeśli przestawali być wzorem dla innych. Apostoł Paweł wspomina kolejno o urzędach: apostołów, proroków, ewangelistów, pasterzy i nauczycieli. Wszyscy byli równi i nikt nie rościł pretensji do jednoosobowego przewodzenia. Decyzje podejmowało grono wiernych. Strzeżono wierności i czystości w nauce i moralności Kościoła ― w przypadku jawnego grzechu napominano wyznawcę, a nawet wykluczano. Jeśli wierny wykazywał skruchę i porzucał grzech był z powrotem przyjmowany do społeczności.
Dary przeznaczane były na szerzenie ewangelii i pełnienie misji, a nie na okazałe budowle, ozdoby i szaty. Ich spora część służyła biednym, wdowom, sierotom.
Kościół głosił potrzebę szacunku i posłuszeństwa władzom świeckim , ale w przypadku urzędowego wkraczania w sprawy wiary i sumienia polecał wierność naukom Bożym . Chrześcijanie mieli szanować prawo, a za sprawujących władzę się modlić.

***

Jak dalece ten obraz różni się od obrazu współczesnych chrześcijan ― ludzi tradycji, obrzędów, podziałów. Jak dalece odpłynął „sługa” Chrystusowy po wodach awansów, politycznych sporów i wielkich pieniędzy. Jak śmiało interweniował przez stulecia w to, co dla poprzedników było święte i nienaruszalne. A przecież już prorok Izajasz przestrzegał, a Chrystus powtarzał: „Daremnie mi jednak cześć oddają, głosząc nauki, które są nakazami ludzkimi” . Pan Jezus wskazał na przyczynę religijnego marazmu: „Lud ten czci mnie wargami, ale serce ich daleko jest ode mnie” . Żaden bowiem rytuał, choćby najpiękniejszy, nie zastąpi osobistej więzi z Tym, o którym niewierny Tomasz powiedział: „Pan mój i Bóg mój”  (J 20,28).

SiL